Koszt systemu kaucyjnego w Polsce może przekroczyć 37 mld zł w ciągu dekady

We wtorek firma doradcza Deloitte zaprezentowała raport „System kaucyjny w Polsce – koszty, perspektywy, szanse”. Wskazała w nim, że co roku na polski rynek trafia ponad 10,3 mld sztuk opakowań jednorazowych, które będą podlegać kaucji, w tym butelek z tworzyw sztucznych (56 proc. tej sumy) oraz puszek metalowych (ok. 44 proc.).

Według obliczeń Deloitte całkowity koszt wdrożenia systemu kaucyjnego może przekroczyć 37 mld złotych w ciągu 10 lat.

"Koszty inwestycyjne szacowane są przez nas w tym realnym scenariuszu, gdzie stopniowo dołączają producenci do systemów kaucyjnych na ponad 14 mld złotych. W tej perspektywie 10 letniej przy zmiennej wartości pieniądza" - poinformował Jacek Pietrzyk z Deloitte, współautor raportu.

Dodał, że koszty operacyjne (23 mld zł) to m.in. serwisowanie urządzeń, zatrudnianie ludzi, opłaty logistyczne i inne działania, które mają usprawnić obsługę przez konsumenta punktu zbiórki.

Ustawa wprowadzająca system kaucyjny przewiduje, że sklepy o powierzchni do 200 m kw. mają tylko pobierać kaucję. Sklepy o powierzchni powyżej 200 m kw. oprócz pobierania kaucji będą przyjmować zwroty i zbierać puste opakowania. Za niewypełnienie obowiązków ustawa przewiduje do 1 mln zł kary.

Podczas konferencji podkreślono, że istnieją trzy możliwości gromadzenia opakowań: za pośrednictwem automatycznych maszyn, zbiórki manualnej w sklepach lub w innych punktach zbierania, skanujących opakowania za pośrednictwem kodu QR. Zaznaczono, że producenci nie są gotowi na ten ostatni model.

"Szacujemy, że w przeciągu tych dziesięciu lat wartość kaucji odebranej to będzie około 74 mld zł, zakładając, że wysokość kaucji się nie zmieni" - zaznaczył Jacek Pietrzyk, współautor raportu. Dodał, że obecnie nad wdrożeniem systemu kaucyjnego pracuje 9 operatorów, w tym 4 uzyskało już pozwolenia.

Obowiązujące przepisy przewidują wdrożenie kaucji za opakowania na napoje jednorazowego użytku (tworzywa sztuczne i puszki) w wysokości 0,5 zł/szt. oraz 1 zł za opakowanie szklane wielokrotnego użytku.

"Nadal nie mamy finalnych przepisów w zakresie VAT-u. Jest to duże utrudnienie, bo przygotowanie się do nowego systemu kaucyjnego to kwestia właśnie ustalenia, czy ta kaucja, która będzie krążyć w całym systemie, będzie wpływać na VAT" - podkreśliła Monika Wachowiec z Deloitte, współautorka raportu.

Obowiązek osiągnięcia określonych w dyrektywie unijnej poziomów ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych będzie spoczywał głównie na gminach.

Autorzy raportu wskazali, że od 2028 roku masa odpadów opakowaniowych zebranych w systemie kaucyjnym przewyższy obecnie odzyskiwany w ramach zbiórki komunalnej strumień tej frakcji.

"System kaucyjny w założeniu ma stanowić istotne wsparcie w zakresie odzyskiwania odpadów opakowaniowych. Niemożliwe jest jednak całkowite wyeliminowanie obecnie funkcjonujących systemów gminnych i sortowni, które nadal będą odgrywać ważną rolę w procesie odzyskiwania odpadów opakowaniowych - zaznaczyła Joanna Leoniewska-Gogola z Deloitte, współautorka raportu.

W publikacji oceniono, że w pierwszym roku funkcjonowania systemu kaucyjnego może zostać nim objęta zaledwie połowa butelek PET i puszek metalowych wprowadzanych do obiegu.

Autorzy projektu podkreślili, że Polska jest gotowa na budowę systemu kaucyjnego w tym sensie, że punkty odbioru będą spełniać wymagania ustawowe. Jednak "z dnia na dzień do końca roku nie przystosujemy co najmniej 20 tysięcy punktów do tego, żeby działały w pełnej wydajności" - poinformował Jacek Pietrzyk.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do osiągnięcia 90 proc. poziomu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych z butelek na napoje z tworzyw sztucznych do 2029 roku. Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, system kaucyjny w Polsce ma zacząć działać od początku 2025 r. i ma umożliwić spełnienie tego wymogu.

Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych odbieranych przez gminy i zwiększenie poziomu recyklingu. Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu kaucyjnego. Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań. System ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra. (PAP)

mbed/ mmu/